Informacja dotycząca stanu prawnego w Polsce regulującego pobieranie komórek, tkanek i narządów od zmarłych osób
w celu ich przeszczepienia
 
Transplantacja jest to metoda ratowania życia polegająca na przeszczepieniu od dawcy narządu, tkanki lub komórek. Dla wielu pacjentów stanowi ona jedyną szansę na przeżycie.

Zgodnie z danymi Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds Transplantacji „Poltransplant” na dzień 31 grudnia 2022 roku na przeszczepienie narządu oczekiwało w naszym kraju 1856 osób (m.in. 1119 na przeszczep nerki, 381 na przeszczep serca, 145 na przeszczep wątroby, 138 na przeszczep płuca). Niektóre narządy (nerka, część wątroby) oraz komórki krwiotwórcze można pobierać od osoby żywej. Większość przeszczepionych narządów pochodzi jednak od osób zmarłych

Kto może zostać dawcą pośmiertnym?
Zgodnie z Ustawą z dnia 1 lipca 2005 roku o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów każda osoba zmarła może być uważana za potencjalnego dawcę tkanek i narządów, jeśli za życia nie wyraziła sprzeciwu.

Lekarze, pod opieką których był zmarły, informują zwykle rodzinę o śmierci i zamiarze pobrania narządów do przeszczepienia. Lekarze pytają rodzinę czy zmarły za życia nie wyraził sprzeciwu ustnie w obecności świadków.

Lekarze nie muszą prosić rodziny o wyrażenie zgody na pobranie narządów.
Sprzeciw na pobranie komórek, tkanek lub narządów wyraża się w formie:
1.     wpisu w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich,
2.     oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis,
3.     oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego.

W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za ich życia przedstawiciel ustawowy. W przypadku małoletniego powyżej 16 lat sprzeciw może wyrazić również ten małoletni.

Osoba wyrażająca zgodę na oddanie po śmierci swoich tkanek i narządów do przeszczepienia dla ratowania życia i przywracania zdrowia ludziom chorym może także nosić przy sobie własnoręcznie podpisane oświadczenie woli. Takie oświadczenie woli ma charakter informacyjny i nie zwalnia lekarza, mającego zamiar pobrać narządy z obowiązku sprawdzenia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, czy osoba ta nie wyraziła sprzeciwu za życia.

O swoim stanowisku wobec oddania po śmierci narządów i tkanek do przeszczepienia warto również poinformować swoją rodzinę, ponieważ mogą oni przekazać i potwierdzić wolę zmarłego.

Codziennie 15 osób na świecie umiera, czekając na przeszczep. Podejmując decyzję dotyczącą oddania po śmierci swoich tkanek i narządów pamiętajmy, iż pośmiertne oddanie narządów jest ostatnim, najcenniejszym darem, jaki człowiek może ofiarować drugiemu człowiekowi.